Βαλανίτιδα: Αιτίες, συμπτώματα, θεραπεία & πρόληψη

Η βαλανίτιδα είναι η φλεγμονή της βαλάνου (κεφαλή του πέους) που εκδηλώνεται συνήθως με ερύθημα, πόνο, πρήξιμο και ερεθισμό. Εμφανίζεται πιο συχνά σε άνδρες χωρίς περιτομή. Συνήθως οφείλεται σε μυκητιασικές λοιμώξεις, αλλά μπορεί επίσης να προκληθεί από βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις, καθώς και από ορισμένες δερματολογικές παθήσεις.

Η βαλανοποσθίτιδα είναι φλεγμονή της ακροποσθίας (δέρμα που καλύπτει τη βάλανο) και της βαλάνου και εμφανίζεται μόνο σε άνδρες χωρίς περιτομή. Κάποια από τα συμπτώματα που προκαλεί είναι φαγούρα, ερεθισμός και πρήξιμο. Είναι πιο συχνή σε άτομα με διαβήτη ή με σφιχτή ακροποσθία.

Η βαλανίτιδα εμφανίζεται με ερυθρότητα, αποχρωματισμό (κόκκινο, μωβ, γκρι ή λευκό) ή κηλίδες στη βάλανο. Μπορεί επίσης να υπάρχουν γυαλιστερές, πρησμένες περιοχές δέρματος.

Όχι, η βαλανίτιδα δεν είναι κατ’ ανάγκη σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (ΣΜΝ) και δεν είναι υποχρεωτικώς μεταδοτική. Ωστόσο, ορισμένα ΣΜΝ μπορεί να προκαλέσουν βαλανίτιδα ή να μοιάζουν με αυτήν. Μέχρι να γίνει διάγνωση, συνιστάται αποχή από σεξουαλική επαφή.

Στις περισσότερες περιπτώσεις όχι, αλλά είναι σημαντικό να γίνει έλεγχος από γιατρό ώστε να εντοπιστεί η αιτία και να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία.

Η βαλανίτιδα προκαλείται συχνότερα εξαιτίας λοιμώξεων (μυκητιασικές, βακτηριακές, ιογενείς, παρασιτικές κ.λπ.). 

Υπάρχουν όμως και μη λοιμώδεις μορφές βαλανίτιδας, όπως:

• Βαλανίτιδα του Zoon: Χρόνια μορφή σε μεσήλικες άνδρες χωρίς περιτομή, με ερυθρό και αποχρωματισμένο δέρμα στη βάλανο. Αφορά έως 10% των περιπτώσεων.
• Κυκλοτερής (circinate) βαλανίτιδα: Οφείλεται σε αντιδραστική αρθρίτιδα, με φλεγμονή, αποχρωματισμό και μικρά έλκη στη βάλανο.
• Ψευδοεπιθηλιωματώδης κερατωτική βαλανίτιδα (PKMB): Πολύ σπάνια, σε άτομα άνω των 60, με φολιδωτά ογκίδια στη βάλανο.
• Σταθερό φαρμακευτικό εξάνθημα: Δερματική βλάβη που εμφανίζεται λόγω συγκεκριμένων φαρμάκων ή χημικών.
• Λειχήνας ομαλός: Δερματολογική πάθηση που προκαλεί εξάνθημα σε διάφορα μέρη του σώματος.

Ορισμένες μορφές βαλανίτιδας σχετίζονται με προκαρκινικές ή καρκινικές καταστάσεις, όπως:

• Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα: Ο πιο συχνός καρκίνος του δέρματος. Προκαλεί ογκίδια.
• Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα: Ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος του δέρματος, με βλάβες και ογκίδια.
• Σάρκωμα Kaposi: Σπάνιος καρκίνος, σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό.
• Εξωμαστική νόσος Paget (EMPD): Σπάνια πάθηση με αποχρωματισμένο, κνησμώδες δέρμα στα γεννητικά όργανα και απολέπιση.

Υπολογίζεται ότι έως 10% των ανδρών θα εμφανίσουν βαλανίτιδα κάποια στιγμή στη ζωή τους. Είναι συχνότερη σε αγόρια κάτω των 4 ετών χωρίς περιτομή και σε ενήλικες με διαβήτη ή ανεπαρκή καθαρισμό κάτω από την ακροποσθία.

Τα συμπτώματα της βαλανίτιδας μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά ή να αναπτυχθούν σταδιακά. Μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πόνο και ερεθισμό στη βάλανο (κεφαλή του πέους).
• Αποχρωματισμό ή αποχρωματισμένες κηλίδες στο πέος.
• Φαγούρα κάτω από την ακροποσθία.
• Πρήξιμο.
• Περιοχές με γυαλιστερό ή λευκό δέρμα στο πέος.
• Λευκές εκκρίσεις (σμήγμα) κάτω από την ακροποσθία.
• Δυσάρεστη οσμή.
• Πόνο κατά την ούρηση.
• Έλκη ή βλάβες στη βάλανο (σπάνιο σύμπτωμα, που εμφανίζεται με την PKMB σε άτομα άνω των 60).

Αν έχετε ακροποσθία, η πιο συχνή αιτία της βαλανίτιδας είναι ο σπάνιος καθαρισμός του πέους και της περιοχής κάτω από την ακροποσθία. 

Άλλες αιτίες πρόκλησης βαλανίτιδας είναι:

• Μυκητιασική λοίμωξη των γεννητικών οργάνων (καντιντίαση).
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
• Ψώρα (λοίμωξη από μικροσκοπικό παράσιτο που σκάβει σήραγγες στο δέρμα).
• Ευαισθησία ή αλλεργία σε σκληρά σαπούνια ή χημικές ουσίες.
• Δερματικές παθήσεις που προκαλούν φαγούρα, με ξηρότητα και απολέπιση (όπως ψωρίαση, έκζεμα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα).
• Διαβήτης.
• Αντιδραστική αρθρίτιδα, ένας τύπος αρθρίτιδας που αναπτύσσεται ως αντίδραση σε λοίμωξη κάπου στο σώμα.

Η βαλανίτιδα επηρεάζει κυρίως άνδρες χωρίς περιτομή, επειδή η υγρή και ζεστή περιοχή κάτω από την ακροποσθία αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη μυκήτων και βακτηρίων. 

Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και είναι πιο συχνή σε άτομα με σφιχτή ακροποσθία που δεν μετακινείται εύκολα πάνω από τη βάλανο (φίμωση).

Ομάδες με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης βαλανίτιδας περιλαμβάνουν άτομα που:

• Καθαρίζουν σπάνια το πέος ή κάτω από την ακροποσθία.
• Είναι μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας.
• Έχουν διαβήτη, επειδή η αυξημένη γλυκόζη (ζάχαρη) στο δέρμα τους μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη βακτηρίων και μυκήτων.
• Έχουν παχυσαρκία.
• Έχουν σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
• Έχουν ευαισθησία σε χημικούς ερεθιστικούς παράγοντες.

Η αθεράπευτη βαλανίτιδα μπορεί να προκαλέσει χρόνια (μακροχρόνια) φλεγμονή. Η παρατεταμένη φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, όπως:

• Βαλανίτιδα ξηρωτική αποφρακτική (BXO): Εμφανίζεται όταν το δέρμα της βαλάνου σκληραίνει και γίνεται λευκό. Ο σκληρός ιστός μπορεί να δυσκολέψει ή να εμποδίσει εντελώς τη ροή των ούρων και του σπέρματος μέσω της ουρήθρας (του σωλήνα που επιτρέπει στα υγρά να βγαίνουν από το πέος). Άλλη ονομασία για την BXO είναι lichen sclerosus.
• Φίμωση: Η μακροχρόνια φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει ουλές στο πέος, οι οποίες σφίγγουν την ακροποσθία. Η ακροποσθία μπορεί να γίνει τόσο σφιχτή που να μην μπορεί να τραβηχτεί πίσω (ανασπαστεί) πάνω από τη βάλανο.
• Σπάνια, υπάρχει σύνδεση μεταξύ χρόνιας φλεγμονής και αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του πέους.

Ο γιατρός διαγιγνώσκει τη βαλανίτιδα με κλινική εξέταση, ώστε να διαπιστώσει, αν τα συμπτώματα οφείλονται σε λοίμωξη. Ο γιατρός μπορεί να πάρει δείγμα με βαμβακοφόρο στυλεό από το στόμιο της ουρήθρας (την οπή στην άκρη του πέους) και να το στείλει σε εργαστήριο για ανάλυση. Μπορεί επίσης να ζητήσει εξέταση ούρων ή αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο του διαβήτη και άλλων λοιμώξεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συστήσει βιοψία αν υπάρχει υποψία άλλης πάθησης που μοιάζει με βαλανίτιδα.

Αν έχετε πόνο, ερεθισμό και αποχρωματισμό στο πέος σας, μπορεί να έχετε βαλανίτιδα. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος αν έχετε ακροποσθία. Επισκεφθείτε τον γιατρό σας για θεραπεία και για να διαπιστωθεί η αιτία των συμπτωμάτων. Άλλες παθήσεις (όπως ο HIV, άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή μια προκαρκινική κατάσταση) μπορεί επίσης να προκαλέσουν εξανθήματα και αποχρωματισμό στο πέος. Είναι σημαντικό να επισκεφθείτε τον γιατρό σας για έλεγχο.

Η θεραπεία της βαλανίτιδας εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Οι θεραπείες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αντιμυκητιασικές κρέμες: Αν η βαλανίτιδα οφείλεται σε μυκητιασική λοίμωξη, ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει αντιμυκητιασική κρέμα, όπως κλοτριμαζόλη. Η κρέμα πρέπει να εφαρμόζεται στη βάλανο και στην ακροποσθία.
• Αντιβιοτικά: Αν τα συμπτώματα προκαλούνται από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ο γιατρός θα σας χορηγήσει αντιβίωση, ανάλογα με το είδος της λοίμωξης.
• Συχνός και σχολαστικός καθαρισμός: Ο γιατρός θα σας συστήσει να πλένετε και να στεγνώνετε τακτικά την περιοχή κάτω από την ακροποσθία, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος υποτροπής. Αποφύγετε το έντονο τρίψιμο ή τη χρήση σκληρών σαπουνιών – συνήθως το χλιαρό νερό είναι αρκετό.
• Ρύθμιση του διαβήτη: Αν έχετε διαβήτη, ο γιατρός θα σας καθοδηγήσει για τη σωστή διαχείριση της πάθησης.
• Περιτομή: Αν τα συμπτώματα επανέρχονται συχνά, μπορεί να συστηθεί περιτομή. Πρόκειται για χειρουργική επέμβαση στην οποία αφαιρείται η ακροποσθία. Οι γιατροί τη συνιστούν κυρίως σε άτομα με πολύ σφιχτή ακροποσθία. Αν δεν επιθυμείτε πλήρη περιτομή, μπορεί να γίνει ραχιαία τομή (dorsal slit), η οποία δεν αφαιρεί την ακροποσθία αλλά ανοίγει τον σφιχτό δακτύλιο, ώστε να αποκαλύπτεται η βάλανος.

Στις περισσότερες περιπτώσεις βαλανίτιδας, η βελτίωση ξεκινά μέσα σε λίγες ημέρες έως μία εβδομάδα από την έναρξη της θεραπείας.

Η πρόληψη της βαλανίτιδας ξεκινά με την καλή υγιεινή. Για να την αποφύγετε, πρέπει να κάνετε συχνά μπάνιο. Τραβήξτε την ακροποσθία προς τα πίσω και καθαρίστε καλά την περιοχή από κάτω με χλιαρό νερό, στη συνέχεια στεγνώστε την εντελώς. Να χρησιμοποιείτε πάντα προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή, ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων που μπορεί να προκαλέσουν βαλανίτιδα.

Για να μειώσετε τον ερεθισμό και τη φλεγμονή της βαλανίτιδας, πρέπει να:

• Κάνετε συχνά μπάνιο: Να πλένεστε καθημερινά, τραβώντας την ακροποσθία προς τα πίσω ώστε να καθαρίζετε την περιοχή από κάτω.
• Αποφεύγετε τα σκληρά σαπούνια: Μην χρησιμοποιείτε δυνατά σαπούνια ή λοσιόν που μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα.
• Μένει η περιοχή στεγνή: Μετά την ούρηση, στεγνώστε την περιοχή κάτω από την ακροποσθία για να μην παγιδευτούν ούρα.
• Διδάσκετε σωστή υγιεινή: Αν έχετε παιδί με ακροποσθία, μάθετέ του να καθαρίζει σωστά το πέος του.

Καλό είναι να αποφεύγετε το σεξ όσο έχετε βαλανίτιδα, ιδιαίτερα αν δεν ξέρετε την αιτία. Το σεξ μπορεί να προκαλέσει περισσότερο ερεθισμό. Αν ωστόσο έχετε σεξουαλική επαφή, η χρήση προφυλακτικού μπορεί να προστατέψει το δέρμα και να μειώσει τη δυσφορία.

Αν και η βαλανίτιδα δεν είναι ΣΜΝ και δεν μπορεί να μεταδοθεί στον/στη σύντροφό σας, είναι σωστό να είστε ειλικρινείς μαζί τους. Αν έχουν απορίες, ενθαρρύνετέ τους να μιλήσουν με γιατρό.

Ο αυνανισμός μπορεί να προκαλέσει επιπλέον ερεθισμό ή δυσφορία. Αν αισθάνεστε πόνο, είναι καλύτερο να τον αποφύγετε μέχρι να επουλωθεί το πέος σας.